وزوز (Tinnitus) یک اصطلاح پزشکی به معنای زنگ زدن است که مربوط به احساس انواع مختلفی از صداها در گوش یا سر می باشد. وزوز پدیده شایعی است، بررسی ها نشان می دهد که از هر ۵ بزرگسال ۱ نفر وزوز را تجربه کرده است. وزوز ندرتاً یک شکایت منفرد است و غالباً همراه با افت شنوایی، گیجی و حساسیت فوق العاده به سروصدا می باشد.
وزوز یک صدای درونی است که در سر یا در گوشها احساس می شود . این صدا در پیرامون وجود ندارد و اکثراً توسط اطرافیـان بـیمار نیز شنیده نمی شود. وزوز را عمومأ از نقطه نظر بالینی ویا بر حسب محل ضایعه طبقه بندی می کنند.
علل وزوز:
وزوز می تواند در اثر وقوع اصوات ناگهانی شدید (مانند شلیک گلوله وترقه)، قرارگیری طولانی مدت در معرض اصوات (موزیک با صدای بلند، سروصدای ناشی از آلات در محیط کار، ترافیک مستمر) و همچنین به همراه دسته ای از بیماریهای گوش خارجی، میانی، داخلی وعصب گوش باشد. در اکثر اوقات وزوز به دلیل آسیب به سلولهای موئی و افزایش فعالیت آنها در حلزون (گوش داخلی) بوجود می آید. وجود وزوز در غالب موارد نشانه یک بیماری خطر ناک نیست.
طبقه بندی وزوز از نقطه نظرمحل ضایعه:
• وزوز فیزیولوژیک :
این نوع وزوز مربوط به شنیدن اصوات طبیعی بدن می باشد که ظاهرا از سر منشأ میگیرند.اگر افراد دارای شنوایی طـبیعی در یک محـیط کـامـلأ ساکت با دقت گوش دهند اکثر آنها اصوات همهمه مانند ویا اصوات خاصی را می شنوند که با تعاریف ذکر شده بـه عنوان وزوز در نظر گـرفـته می شوند. این اصوات در نتیجه گردش خون لرزش عضلات ویا حتی در اثر حرکت چرخشی هوا به گرد پرده گوش باشنـد . ایـن نـوع وزوز به دنـبـال انسداد مجرای خارجی گوش تشدید میگردد.
• وزوز پاتوفیزیولوژیک:
این نوع وزوز عمومأ ناشی از ایجاد اشکال در حلزون و یا ساقه مغز می باشدشامل ۲گروه عمده می باشد:
الف-وزوز پاتوفیزیولوژیک ناشی از نویز:
عمومأ پس از شلیک گلوله یا انفجار در فاصله نزدیک رخ می دهد.
ب- وزوز پاتوفیزیولوژیک ناشی از مصرف دارو:
مصرف دراز مدت بعضی از داروها مسبب این حالت است و البته با قطع مصرف دارو این حالت وزوز بر طرف می گردد که منوط به تشخیص بموقع می باشد.
وزوز آسیب شناختی
این نوع کلی وزوز با اختلالات فیزیکی یا روانشناختی مرتبط می باشد و به ۴گروه اصلی تقسیم بندی می شود :
الف- وزوز آسیب شناختی انتقالی
ب- وزوز آسیب شناختی حسی عصبی
ج- وزوز آسیب شناختی غیر شنوایی
د- وزوز آسیب شناختی با منشأ روانی
• وزوز کاذب :
در این شکل از وزوز ، صدایی را که بیمار اظهار می کند شبیه به وزوز است ولی تعریف
وزوز شامل آن نمی شود و دارای ۲ شکل کلی است:
الف- وزوز محیطی کاذب: از دیگران سؤال می کنند که آیا آنان نیز این اصوات را می شنوند یا خیر؟و در محـدوده دورتـری از خـود دنبال صدا می گردند .
ب- وزوز کاذب بهانه ای یا تمارضی: وزوز ندارد ولی ممکن است به دنبال دلایلی نظیر بهره مالی و یا جلب توجه دیگران تمارض به وجـود وزوز در خود نماید.
عوامل مسبب وزوز:
در پی مهمترین عوامل ثابت شده مسبب وزوز می آیند:
• بیماریهای قلبی – عروقی مانند فشار خون بالا، کم خونی، تنگ شدن دیواره عروق قلب که وزوز به شکل ضرباندار است.
• مصرف داروها: کلیه گروههای دارویی به عنوان عوامل احتمالی بروز وزوز مد نظر می باشد و از جمله بـارزتـریـن آنـها می توان به عـوامل ضد التهاب، آنتی بیوتیکها بویژه آمینوگلیکوزیدها، داروهای ضد افسردگی و خواب آور .
• عوامل روان شناختی: این عوامل نقش عمده ای در ایجاد وزوز به عهده دارند. با این حال باید چنین تصور کرد که عوامل وزوز در آنها می تواند باعث تشدید یا بروز افسردگی شود.
• عوامل مربوط به دندانها: حدود ۲۵% افراد مبتلا به وزوز دارای مشکلات مربوط به مفصل فکی- گیجگاهی می باشند.
• عوامل مربوط به سوخت و ساز مواد درون بدن (متابولیک): کاهش غیر طبیعی ویتامینها، مواد معدنـی و . . . مـی تـوانـد تـأثیر ناگواری را در بروز یا تشدید وزوز گوش داشته باشند. افزایش در چربی خون نیز به عنوان عامل مهمی در ایجاد کم شـنـوایـی حسـی-عصبی، سرگیجه، وزوز گزارش شده است
• عوامل مربوط به دستگاه شنوایی:بیماریهای مربوط به دستگاه شنوایی از جمله کاهشهای شنوایی انتقالی ،حسی –عصبی ،مرکزی ،اتو اسکلروز ،تومور آکوستیک ،جرم گوش ،منییر ونیز شنا کردن ،شیرجه در آب وصداهای بلند از جمله مهمترین عوامل ایجاد کننده وزوز در هر رده سنی به شمار می آیند .
اقدامات درمانی وتوانبخشی:
قدم اول مراجعه به پزشک گوش و حلق و بینی می باشد. توصیف شما از وزوزتان، اطلاعات با ارزشی را در اختیار پزشک قرار یدهد. پزشک متخصص پس از معاینه کامل در صورت نیاز شما را به شنوایی شناس (ادیو لوژیست) ارجاع می دهد. ادیولوژیست ضمن انجام آزمایش شنوایی، وزوز گوش شما را (از نظر شدت، فرکانس، کیفیت) قرار می دهد. تیمی متشکل از پزشک خانواده، متخصص گوش و حلق و بینی، شنوایی شناس، فیزیوتراپیست روان شناس برنامه درمانی را به عهده دارند.
روشهای در مانی عبارتند از:
۱- استفاه از دارو
۲- استفاده از وسایل پوششگر و سمعک
۳- مشاوره و روان درمانی
لازم به ذکر است یک روش واحد برای تمام مبتلایان به وزوز توصیه نمی شود. اگر روش خاصی موفقیت آمیز نبود درمان دیگری را به کار می گیرند. مشارکت در این برنامه مستلزم برد باری است.
در طول مدت اجرای برنامه توانبخشی نباید فراموش کنید که مهمترین هدف، حذف وزوز نیست بلکه هدف رفاه نسبی شماست.
استفاده از دارو:
در برخی موارد دارو توسط پزشک گوش و حلق و بینی متناسب با بیماری تجویز می گردد. آمار نشان می دهد که گروهی از افراد به دارو درمانی پاسخ مثبت داده اند.
استفاده از سمعک یا وسایل پوششگر:
برای گروهی از افراد که به همراه وزوز کم شنوایی نیاز دارند استفاده از سمعک بهترین وسیله برای پوشش صدای وزوز است و نسبت به دستگاههای مولد نویز و پوششگر ارجحیت دارد.
برای آن دسته از افراد که امکان استفاده از سمعک وجود ندارد و یا کم شنوایی آنها در حدی نیست که لازم باشد از سمعک استفاده کنند از وسایل پوششگر و مولد نویز استفاده می شود. تجویز سمعک و وسایل پوششگر توسط شنوایی شناس و متناسب با ویژگیهای فردی هر بیمار تنظیم می شود.
وسایل پوششگر شبیه به سمعک هستند و اصوات خاصی را تولید می کنند تا فرد با وزوز خود سازگار شود. هر چه این وسایل مدت زمان بیشتری مورد استفاده قرار گیرند فرد رضایت بیشتری را کسب می کند. نویز تولید شده از این تجهیزات به قدری عالی است که هیچگونه احساس ناراحتی برای فرد ایجاد نمی کند.
مشاوره و روان درمانی:
وزوز باعث تولید احساس رنجش، اضطراب و یا استرس، انزوا، خستگی و بی خوابی می شود و این عوامل نیز به نوبه خود باعث توجه بیشتر فرد به وزوز میگردد. مشاوره و روان درمانی کمک موثری در جهت آرامش فرد می شود. بهبود سبک زندگی، فعالیت بدنی مناسب، مبارزه با افسردگی، خواب مناسب و آرامش تاثیر زیادی بر روی وزوز دارند.
توصیه ها:
تا حد امکان اطلاعات بیشتری را در مورد وزوز خود بدست آورید. این اطلاعات شما را از نگرانی و ترس ناشی از عدم آگاهی رها می کنند.
عواملی که باعث وخامت وزوز می شوند را شناسایی و کنترل کنید در مواقع بروز استرس شدید، وزوز افزایش می یابد. استرسها و نگرانیها باعث بروز وزوز نمی گردند اما تاثیرات آن را تشدید می کنند. تمرین کنید از استرسهای غیر ضروری اجتناب ورزید.
هر آنچه که باعث خوشنودی و رضایت شما شود می تواند وزوز را کنترل کند.
هر گاه وزوز به هر نحو اهمیت خود را از دست دهد، در این صورت فرد می تواند وزوز خود را نادیده بگیرد. برای نمونه ما بطور طبیعی سر و صدای ناشی از یخچال منزل خود را در آشپزخانه نمی شنویم در حالی که آن صدا معمولا همیشه وجود دارد. این پدیده بدان علت است که مغز ما آن صدا را مهم تلقی نکرده است.
از قرار گرفتن در محیط های ساکت دوری کنید:
وزوز می تواند هر روز و حتی در هر ساعت تغییر کند. اصوات جدیدی می توانند ظاهر شده و شنیده شوند و یا اصوات قبلی تغییر کند. حتی اگر وزوز را بلند تر از قبل درک می کنید جای نگرانی نیست.
بسیاری از افراد از اینکه ممکن است وزوزشان یشتر غیر قابل تحمل شود ترس دارد هر چند آمار نشان می دهد که در ارزیابیهای بعدی، هیچگونه افزایش در بلندی وزوز دیده نشده است.
اگر توجه خود را به کارهای دیگر معطوف کنید، دیگر وزوز شما قابل درک نخواهد بود.
از مصرف زیاد چای، قهوه، نوشابه، مشروبات الکلی، سیگار و دخانیات پرهیز نمایید.
به هنگام خواب موزیک ملایم گوش دهید.
گوش دادن به صدای پمپ آکواریوم، فن، پنکه، دستگاه بخورو همچنین نوار کاست یا سی دی حاویاصوات طبیعی (امواج دریا، باران، رودخانه و…) در پوشش وزوز بسیار موثر هستند.
