گفتار درمانی به درمان افراد مبتلا به اختلالات گفتاری می پردازد.اختلالات گفتاری آندسته از اشکالات یا نقص هایی هستند که بر روی زبان ,گفتار,صدا و آهنگ اثر می گذارند لذا برای آشنایی با موضوعات فوق الذکر به طور مختصر آنها را شرح می دهیم :
1- زبان: وسیله ای که باعث انتقال افکار و مفاهیم به دیگران می شود.مانند صحبت کردن,نوشتن اشارات ,پانتومیم و...
2- گفتار: قسمتی از زبان است که در آن برای انتقال افکار و مفاهیم به دیگران از صداها,کلمات و ترکیب ترکیب آنها استفاده میشود.
3- صدا: عبارت است از ارتعاش تارهای صوتی برای بیان کلمات
4- آهنگ: عبارت است از رعایت فواصل زمانی در ادای کلمات یا صداها
گفتار درمانی با توجه به مهارتهای بالا, با یکی از موارد بسیار پیچیده و ضروری انسان یعنی ارتباط سر و کار دارد.
علم گفتاردرمانی در آغاز به شناسایی گفتار و رشد طبیعی آن و سپس به بررسی اختلالات موجود در روند طبیعی اش می پردازد و تلاش در جهت رفع موانع آن دارد.
انواع اختلالات گفتاری
1 - تاخیر رشد گفتار و زبان
گذر از مراحل رشد در سنین خاصی انجام میشود.هر گاه کودکی در سن به خصوصی به مراحل رشد مربوطه نرسد؛ا این بعنوان تاخیر رشد شناخته می شود.
مراحل رشد زبان و گفتار کودک ممکن است به دلایلی با تاخیر انجام شود بعنوان مثال کودکی که در محیط ساکت بزرگ می شود از تحریکات کلامی لازم برای الگو برداری و تقلید برخوردار نیست یا کودکان دچار عقب ماندگی ذهنی و یا کودکانی که در محیط دو زبانه بزرگ میشوند.
2 - زبان پریشی
هرگاه زبان در اثر ضایعه مغزی دستخوش آسیب شود در این مورد مشکل گفتار زبان پریش گفته می شود. ضایعه مغزی اگر قبل از تولد یا در بدو تولد ایجاد شود زبان پریشی دوران رشد نامیده میشود و اگر بعد از دوران زبان آموزی اولیه باشد آن را زبان پریشی اکتسابی میگویند . روش های درمانی این دو با هم متفاوتند در نوع اول باید زبان به کودک آموزش داد ولی در نوع دوم باید بازآموزی الگوهای زبای ایجاد شود . زبان پریشی ممکن است درکی ؛ بیانی و یا مختلط باشد هر کدام از این انواع مراحل درمانی خاص خود را داراست . در نوع درکی بیمار با وجود آنکه گفته های دیگران را می شنود قادر به فهم محتوای گفتار نیست بدین ترتیب دستورات کلامی را غلط انجام میدهد.در نوع بیانی بیمار قادر به تولید صداهای گفتاری نیست و گفتارش روان نمی باشد در واقع نمی تواند حرف بزند هر چند که گفته های دیگران را تا حدودی میفهمد.
3 - گرفتگی صدا
گروهی از بیماران بواسطه استفاده نادرست در فشار آوردن بر تارهای صوتی و زیاد حرف زدن ؛ تارهای صوتیشان ضخیم شده و یا زدگی هایی روی آن مشاهده میشوددر نتیجه دچار گرفتگی صدا می شوند.از جمله عوامل دیگر : عوامل روانی , فلج اعصاب حنجره و... را میتوان ذکرکرد.
4 - لکنت
از اختلالات شایع گفتاریست . هر گونه تکرار ,کشش,مکث و گیر در جریان گفتار که موجب میشود گفتار از دید مستمع غیر طبیعی جلوه کند ؛ لکنت نامیده میشود.
5 - کودکان مبتلا به فلج مغزی
کودکانی هستند که قبا از 3 سال اول زندگی دچار ضایه مغزی شده اند که گاه این فلج مغزی شامل اندامهای گفتاری نیز هست و معمولا" ابریزش دهان را هم دارند. اغلب صدای بم داشتنه و حجم تنفسی شان کم است.
6 - کودکان مبتلا به شکاف کام و لب
گاهی در دوران جنینی , جوانه های مرتبط به لب یا سقف دهان از طرفین به هم نمیرسد و بین آنها شکافی باقی میماند ؛ این کودکان تحت عمل جراحی قرار گرفته سپس گفتار درمانی میشوند.
7 - اختلال تولیدی (بد تلفظ کردن صداها)
به نوعی از اختلالات گفتاری گفته می شود که در آن صداهای گفتاری به صورت غلط و نادرست تولید میشود که ممکن است به خاطر عدم هماهنگی در عملکرد غضله زبان ایجاد شود و یا ناشی از کم شنوایی و ضعف حس های دهانی باشد. گفتار این افراد اغلب نامفهوم است و امکان دارد صداهای گفتاری را خراب تلفظ کند ؛ آنها را جانشین یکدیگر ساخته یا اینکه حذف کند و گاه صدایی اضافه تولید کند.
8 - اختلال در خواندن
گروهی از کودکان هستند که در یادگیری و خواندن و نوشتن با مشکل روبرو هستند . از آنجایی که زیربنای این اختلال با روندهای تشخیص شنیداری و ارتباط دادن شکل حروف یا صداها مربوط است با روش های گفتار درمانی بهبود می یابند.
